بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ

معنای آیه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ما تو را [چشمه‌] کوثر دادیم

تفسیر

این سوره سه آیه دارد و کوچک ترین آیه قرآن کریم است، که در مکّه نازل شده است. نام کوثر از اوّلین آیه آن گرفته شده است.

پيامبر اکرم (ص) فرموده: هركه سوره كوثر تلاوت كند، خدا او را از نهرهاي بهشتي سيراب كند و به عدد هر قرباني كه در عيد قربان قرباني شود، به او اجر مي دهد. (مجمع)

در شأن نزول سوره گفته اند: «عاص بن وائل» پدر عمرو عاص‌ با پيامبر (ص) گفت وگو نمود، چون از هم جدا شدند، از او پرسیدند: با كه صحبت مي كردي؟ گفت: با اين مرد «ابتر». يعني كسي كه پسري ندارد و بلاعقب است و قريش خوشحال بودند، كه با مرگش چون فرزندي ندارد كه افكارش را زنده نگه دارد، دينش هم از بين خواهد رفت. در اين سوره از يك سو به پيامبر اسلام (ص) دلداری و بشارت مي دهد‌ و از سوي ديگر اميدهاي دشمنان آن حضرت را مبدّل به يأس مي كند. (مجمع البيان)

در اين آيه خطاب به پيامبر اكرم (ص) مي فرمايد: «به نام خداوند بخشنده مهربان؛ ما به تو خير بسيار عطا كرديم».

«كوثر» خير كثير است یعنی ذرّيّه پيامبر(ص) از نسل فاطمه (س)‏؛ ولى مفسّرين در اين كه كوثر چيست اقوال مختلفی دارند؛ از جمله: نهرى است در بهشت، حوض خاص رسول خدا (ص) در بهشت و يا در محشر است. اولاد رسول خدا (ص) است، اصحاب و پيروان آن جناب تا روز قيامت است، علماى امّت اوست، قرآن و فضائل بسيار آن است، مقام نبوّت است، آسان بودن قرآن و تخفيف شرايع و احكام است، اسلام است، توحيد است، علم وحكمت است، فضائل رسول خدا (ص) است، مقام محمود است، نور قلب شريف رسول خدا (ص) است و بالغ بر بيست و شش قول. روایاتی در تأیید دو قول اول هست؛ امّا باقى اقوال هيچ دليلى جز تحكّم ندارند و با توجّه به اين هم كه در آخر سوره فرمود: «إِنَّ شانِئَكَ هُوَ الأَبْتَرُ» و «ابتر» در ظاهر به معناى اجاق كور است، معلوم می شود اين خير كثير فاطمه زهرا (س) است‌ كه ائمّه ی معصومين (ع) و سادات همه فرزندان آن حضرتند، كه در روي زمين پراكنده شده اند.

فخر رازي مي گويد: معني سوره اين است كه خداوند به پيامبر (ص) نسلي مي دهد، كه در طول زمان باقي مي ‏ماند. ببين چه اندازه از اهل بيت (ع) را شهيد كردند، در عين حال جهان مملوّ از آن هاست؛ اين در حالي است، كه از بني اميّه شخص قابل ذكري در دنيا باقي نماند؛ سپس بنگر و ببين چقدر از علماي بزرگ در ميان آن هاست، مانند باقر و صادق و رضا و نفس زكيه. (تفسير كبير فخر رازي)

و اين خود يكى از خبرهاى غيبى قرآن كريم است، چون همان طور كه مى ‏بينيم خداى تعالىٰ بركتى در نسل آن جناب قرار داد، به طورى كه در همه عالم هيچ نسلى معادل آن ديده نمى‏ شود، آن هم با آن همه بلاها كه بر سر ذريه آن جناب آوردند و گروه گروه از ايشان را مخصوصاً بنی امیّه و بنی عبّاس كشتند

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات