فِي جِيدِهَا حَبْلٌ مِّن مَّسَدٍ

معنای آیه

بر گردنش طنابی از لیف خرماست

تفسیر

با طنابي از ليف خرما درگردن.

گفته اند: ازآن رو، قرآن كريم همسر ابولهب را «حمالة الحطب» (زني كه هيزم بر دوش مي ‏كشد) توصيف كرده، كه بوته ‏هاي خار را مي‏ كشيد و بر سر راه پيغمبر اسلام (ص) مي‏ ريخت، تا پاهاي مبارك آن حضرت آزرده شود، در جهنّم نيز با همين حال يعني طناب به گردن و هيزم بر پشت ممثّل گشته عذاب مي شود. (مجمع البيان)

اگر گفته شود: با اين نفريني كه خدا در حقّ ابو لهب كرده است، آيا جهنّمي بودنش جبري نيست؟ واگر ايمان مي آورد نفرين خدا تكذيب نمي شد؟‌ گوييم:‌ قضاي الاهي بر اين قرار گرفته كه در صورت كافر مردن ابولهب در آتش داخل شود؛ بنابراين، ابولهب مي توانسته ايمان بياورد و از آتش نجات يابد؛ ولي خداوند با علم ازليش مي دانسته، كه او و همسرش با آن كه مي توانند ايمان آورند، ايمان نمي آورند و به دوزخ مي روند.

با آنكه ابولهب و همسرش مرده اند، امّا اين آيات همچنان بايد تلاوت شود تا مايه عبرت ديگران و زياد شدن قهر و عذاب الاهى بر آنان گردد.

«علّامه طباطبائی» می فرماید: تعلق قضاى حتمى الاهى به فعل اختيارى انسان، باعث بطلان اختيار انسان نمى‏ شود، چون از آن رو اراده الاهى به فعل اختيارى انسان تعلّق گرفته، كه فعل انسان است يعنى اختيارى است و اگر فعل انسان به اختيار خود او صادر نشود، اراده خدا از مرادش تخلّف كرده که محال است، و وقتى فعلى كه متعلّق قضاء موجب است، اختيارى شد، تركش هم اختيارى خواهد بود، هر چند كه آن ترك واقع نمى‏ شود. پس ابولهب مى‏ توانسته ايمان بياورد و از آتشى كه در صورت كافر مردنش حتمى بوده و قضايش رانده شده بود، نجات یابد. (المیزان)

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات