الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ‎

معنای آیه

آنها کسانی هستند که می‌دانند دیدارکننده پروردگار خویشند، و به سوی او بازمی‌گردند.

تفسیر

بعد از اين که فرمود: «نماز جز بر خاشعان بسيار سنگين است»، در توضیح خاشعان می فرمايد: «همانان که به آخرت باور دارند و مي دانند برای حساب و کتاب و پاداش و کيفر به لقاي پروردگارشان نائل خواهند شد و به سوي او باز خواهند گشت.»

هرچند بايد به آخرت يقين داشت، چنان كه در جاى ديگر فرموده: «وَ بِالآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ» (بقره آيه 4)؛ از آن رو، در اين آيه گمان به آخرت را كافى دانسته، كه براى حصول خشوع در دل انسان و به دنبالش انجام واجبات و ترک محرّمات، گمان به قيامت و لقاء پروردگار كافى است. در آیه دیگر هم فرموده: «فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ، فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً: هركه اميد ديدار پروردگارش دارد، بايد عمل صالح كند». (كهف آيه 110)

امام على (ع) در مورد آيه: «اَلَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ» فرموده: يعنى يقين دارند به اين كه مبعوث مي شوند. (تفسیر عیاشی)

برخلاف امثال حنابله و اشاعره، آيات مربوط به «لقاءالله» به هيچ وجه منظور ملاقات حسّي خدا و ديدن او با چشم هاي دنيايي مادّي بين نيست؛ چه اين که خدا نه جسم است و نه مکان و رنگ دارد که با چشم ديده شود؛ بلکه منظور يا مشاهده آثار قدرت و مالکيّت خدا در قيامت و پاداش ها و عذاب های اوست و يا منظور شهود و ظهور قلبی و باطنی او يعني يقين به او و سلطنت و قدرت اوست که در آخرت براي همه پيدا مي شود؛ هرچند در اين دنيا هم اولياءالله به چنين شهود باطني وقلبي مي رسند.

چنان که وقتی از اميرمؤمنان (ع) سؤال شد: آيا پروردگارت را ديده اي؟ فرمود: من خدايي را که نبينم عبادت نمي کنم؛ امّا چشم ها با مشاهده ی ظاهر او را ادراک نمي کنند، بلکه دل ها او را با حقايق ايمان ادراک مي کنند. (نهج البلاغه، خطبه 179)

اصولاً «لقاء» به معنى ديدن نيست، بلكه به معنى حضور است. چنان كه اگر نابينايي به حضور كسى برود، مى ‏گويد با او ملاقات كردم، گرچه او را نديده است

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات