يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ

معنای آیه

ای فرزندان اسرائیل! نعمتهایی را که به شما ارزانی داشتم به یاد آورید! و به پیمانی که با من بسته‌اید وفا کنید، تا من نیز به پیمان شما وفا کنم. (و در راه انجام وظیفه، و عمل به پیمانها) تنها از من بترسید!

تفسیر

بعد از بيان داستان خلافت آدم در زمين، خداى سبحان در طىّ صد و چند آيه ملّت يهود را مورد عتاب قرار داده و در آن ها نعمت ها و كرامت هايى را كه به آنان مبذول داشت و عكس العملى را كه يهود به صورت كفران و عصيان و عهدشكنى و تمرّد و لجاجت از خود نشان داد، بر مى ‏شمارد. و در نتيجه گرفتار سختي هايي شدند و چون توبه كردند، خداوند توبه شان را پذيرفت. و چون باز نقض عهد کردند و توبه شان را شکستند، دچار عذاب هايی در دنيا شدند، که از جمله آن ها در به دری در کشورها و مورد اهانت ملّت های ديگر است و عذاب آخرتشان سخت تر است.

در اين آيه خدای تعالیٰ بی واسطه و با لقب تشريفی «يا بنی اسرائيل» به يهود و نصارا می فرمايد: «ای بنی اسرائيل، نعمتي را كه به شما ارزاني داشتم به ياد آريد؛ به عهد من وفا كنيد،‌ تا من هم به عهد شما وفا كنم و تنها از من بترسيد.»

ياد نعمت هاي خدا سبب شکرگزاري بنده نسبت به پروردگارش مي شود؛ وفاي به عهد خدا انسان را وامي دارد، که در قبال اين نعمت ها، مسئوليّت هايش را انجام دهد؛ و ترس از خدا سبب مي شود که نه نافرماني خدا کند و نه از جز خدا بترسد.

ضمناً اين آيه بنی اسرائيل را به اصول سه گانه دين يعنی توحيد، نبوّت و معاد دعوت می کند؛ زيرا از آنجا که همه نعمت های مادّی و معنوی از خداست، تذکّر به نعمت های الاهی «دعوت به توحيد» است، درخواست وفای به عهد که بالاترين مصداقش دين و پيمودن راه راست در پرتو هدايت پيامبران است «دعوت به وحی» است و ذکر ترهيب و ترس از خدا «دعوت به معاد و پاداش و کيفر اخروی» است.

اسرائيل همان يعقوب (ع) فرزند اسحاق (ع) پسر ابراهيم (ع) است و اسرائيل به معني صفوة الله يا عبدالله است و اسحاق برادر اسماعيل (ع) جدّ پيامبر اسلام (ص) است.

اولياءالله علاوه بر نعمت های معلوم خدا، نقمت خدا را هم نعمت در حجاب و جمال او را در پوشش جلال و مهر خدا را در متن قهر می يابند و با شاعر همنوا شده گويند:

عاشقم بر لطف و بر قهرش به جد وين عجب من عاشق اين هر دو ضد

يهود در مدينه انتظار آمدن دين اسلام را داشتند؛ ولي با ظهور اسلام چون دیدند جلو راه هاي نامشروع سران ديني و سياسي آن ها را مي بندد، نه تنها اسلام را نپذيرفتند، بلکه آشکار و نهان بر ضدّ اسلام به پا خاستند، مبارزه اي که هنوز هم ادامه دارد.

نعمت هاي خدا بر بني اسرائيل عبارت بودند از: کثرت انبيا و کتب آسماني در ميان آن ها، نجاتشان از فرعون، انزال منّ و سلويٰ بر آن ها، اعطاي سرزمين فلسطين بدانان و....

بنا بر آنچه در آيات 83 و 84 همين سوره و آيه 12 مائده آمده، پيمان هايي که از بني اسرائيل گرفته شد، دوازده تا بودند: تنها خدا را پرستيدن، احسان به پدر و مادر و بستگان و يتيمان و مستمندان؛ خوشرفتاري با مردم، برپاداشتن نماز، پرداخت زکات؛ دوري از خونريزي، مزاحم يکديگر نشدن و ايمان به پيامبران و تقويت آنان.

از امام صادق (ع) از اين آيه سؤال شد، فرمود: يعني به ولايت علي (ع) كه بر شما فرض است وفا كنيد، تا من هم به وعده بهشت براي شما وفا كنم. (تفسير عياشي)

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات