وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ

معنای آیه

و کسانی که کافر شدند، و آیات ما را دروغ پنداشتند اهل دوزخند؛ و همیشه در آن خواهند بود

تفسیر

و آنان که کافر باشند و آيات ما را تکذيب کنند، اهل آتش اند و هميشه در آن خواهند بود.

امام صادق (ع) فرموده: خداوند تبارک و تعاليٰ بعد از ظهر روز جمعه در آدم روح دميد، آن گاه همسرش را از دنده ی چپش آفريد و سپس در همان روز ملائکه را به سجده ی او وادار ساخت و او را در بهشت ساکن گردانيد. به خدا قسم، بيش از شش ساعت از همان روز را در بهشت نماند، که معصيت خداوند متعال کرد و خداوند آن ها را بعد از غروب آفتاب از بهشت بيرون کرد. در اين موقع عورت هاشان برايشان آشکار شد و پروردگارشان آن ها را ندا کرد که آيا شما را از خوردن ميوه آن درخت نهي نکردم؟ آدم شرمنده شد و خضوع کرد و گفت: پروردگارا بر خود ستم کرديم و به گناهان خود اعتراف مي کنيم، ما را ببخش. خداوند به آن ها فرمود: از آسمان هاي من به زمين فرود آييد، چه اين که در بهشت و آسمان هاي من گناهکار، همسايه و مجاور من نخواهد بود. (تفسير عياشي)

بنا بر این آیات، خداوند نه تنها آدم را بعد از توبه‏ اش به دار كرامت و سعادت برگردانيد، بلكه هر انسانى كه راه خطا پيموده، اگر به سوى پروردگارش برگردد، خداى تعالىٰ او را به دار كرامت و سعادتش برمى‏ گرداند؛ و اگر بر نگردد و همچنان از هواهاى نفسش پيروى كند، خود را به جهنّمى کشانده، كه خود افروخته و چه بد قرارگاهى است.

شجره منهيّه چه درختي بوده؟ «عبدالسّلام هروي» گويد: به امام رضا (ع) عرض کردم: «درختي که آدم و حوّا از آن خوردند چه درختي بوده؟ بعضي گويند: گندم بوده، بعضي گويند: انگور بوده، بعضي گويند: حسد بوده.» امام رضا (ع) فرمود: همه اين ها درست است. درخت هاي بهشت ميوه هاي مختلفي مي دهند و درخت مزبور درخت گندم بوده و انگور هم داشته است. [ امروزه با پيوند توانسته اند از هر درخت دنيا هم چند ميوه¬ مختلف به دست آورند]. هنگامي که خدا آدم را با وادار کردن ملائکه به سجده اش و داخل کردنش در بهشت اکرام کرد، پيش خودش گفت: آيا خدا بشري برتر از من آفريده است؟ پس خدا او را نداکرد: سرت را بلند کن و به ساق عرش من نگاه کن. آدم به ساق عرش نگاه کرد، ديد بر آن نوشته است: «لااِلهَ اِلَّا اللهُ، مُحَمَّدٌ رَسولُ اللهِ، عَلِيُّ بنُ اَبي طالِبٍ اَميرِالمُؤمِنينَ وَ زَوجَتُهُ فاطِمَةُ سَيِّدَةِ نِساءِ العالَمينَ، وَالحَسَنُ وَالحُسَينُ سَيِّدا شَبابِ اَهل الجَنَّةِ». پس آدم گفت: پروردگارا، اينان کيستند؟ خداوند عزّ و جلّ فرمود: اين ها از ذرّيه تو هستند و از تو و تمام مخلوقات من بهترند و اگر آن ها نبودند نه تو را مي آفريدم و نه بهشت و دوزخ و آسمان و زمين را؛ مبادا به چشم حسد (آرزوي مقامشان) به آن ها بنگري، که از جوار خودم تو را مي رانم؛ ولي آدم به چشم حسد به آن ها نگريست و آرزوي مقامشان کرد و حوّا هم با چشم حسد به فاطمه (س) نگريست. لذا شيطان بر آن ها مسلّط شد، تا از آن شجره منهيّه خوردند؛ خدا آن ها را از بهشت و جوار خود دور كرد. (تفسير صافي)

اين که جهان و از جمله آدميان به خاطر پنج تن آل عبا خلق شده اند، در اخبار بسياري از جمله حديث شريف کسا آمده است. (آخر مفاتيح)

«شجر» علاوه بر درخت، به «بوته» هم گفته مى‏شود. چنان که قرآن در مورد بوته كدو مى ‏فرمايد: «شَجَرَةً مِنْ يَقْطِينٍ» (صافات، 146) بنابراين اگر در روايات آمده: مراد از شجر در اين آيه گندم است، جاى اشكال نيست.

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات