سوره بقره ( 31 )
وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
معنای آیه
سپس علم اسماء [= علم اسرار آفرینش و نامگذاری موجودات] را همگی به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: «اگر راست میگویید، اسامی اینها را به من خبر دهید!»
تفسیر
پس از بيان خليفه قرار دادن آدم، به رمز خليفه قرار دادن آدم و اثبات شايستگی او برای خلافت و عدم شايستگی فرشتگان برای خلافت بيان می پردازد و می فرمايد: «خدا تمام نام ها را به آدم آموخت و آن گاه صاحبان آن نام ها را به فرشتگان نشان داد و گفت: اگر راست مي گوييد، مرا از نام اينان خبر دهيد.»
تعليم اسماء به آدم از طريق وحی بی واسطه ی فرشتگان بوده است؛ زيرا وساطت در فيض بدون آگاهی از آن نيست.
همچنين استعداد نامگذارى اشياء را خداوند به انسان عطا فرمود و با نامگذارى اشياء به اين همه ذخائر علمى، دست يافته است
الفاظ نه فقط مهم ترين و گسترده ترين وسيله ي تفهيم و تفهّم انسان ها به يکديگرند، بلکه فکر هم در واقع به نجوا با خود حرف زدن است و از برکت الفاظ و اسامي است، که اين همه دانش در کتاب ها جمع شده و به نسل هاي بعد مي رسد.
ولي منظور از تعليم اسماء به آدم، تعليم تکويني يعني استعداد فراگيري علم است؛ چنان که درآيه 4 سوره رحمان فرموده: عَلَّمَهُ البَيانَ: خدا به انسان بيان آموخت و مي دانيم خدا استعداد بيان را به انسان داده است.
امام صادق (ع) فرمودند: «إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ» يعنى اگر شما فرشتگان در ادّعاى لايقتر بودن خود برای خلافت صادق هستيد. (تفسير نورالثقلين)
از امام صادق (ع) سؤال شد: خدا چه علمي به آدم آموخت؟ فرمود: زمين ها و کوه ها و درّه ها و دشت ها؛ آن گاه امام نگاهي به فرشي که زير پايش بود کرد و فرمود: حتّیٰ اين فرش هم از اموري بود، که خداوند به آدم تعليم فرمود. (مجمع البیان)
و از آنجا که الفاظ اعتباري، نه ثبات دارند و نه معيار کمالند، سبب خلافت الاهي نمي شوند؛ بلکه اسماء حجّت هاي الاهي اند، يعني شناخت اين حجّت ها که نوح و ابراهيم و موسيٰ و عيسيٰ و پيامبر اسلام (ص) و ائمّه داوازده گانه شيعه (ع) باشد.
امام صادق (ع) هم فرمود: خداوند تعاليٰ اسماء همه حجّت هايش را به آدم آموخت، سپس به ملائکه فرمود: از اسماء اين حجّت ها به من خبر دهيد. (نورالثّقلين)
تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان
شبهات