الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَّكُمْ ۖ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَندَادًا وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ

معنای آیه

همان [خدایی‌] که زمین را برای شما فرشی [گسترده‌]، و آسمان را بنایی [افراشته‌] قرار داد؛ و از آسمان آبی فرود آورد؛ و بدان از میوه‌ها رزقی برای شما بیرون آورد؛ پس برای خدا همتایانی قرار ندهید، در حالی که خود می‌دانید

تفسیر

بعد از توجّه دادن مردم به خلقتشان، به بيان آفرينش زمين و آسمان و ديگر نعمت ها پرداخته، مي فرمايد: خدايي كه زمين را برايتان فرشي ساخته و آسمان را سقفی برافراشته قرار داد و از آسمان آبي فروباريده و با آن از ميوه ها برايتان رزقي برآورد؛ پس براي خدا همتاياني قرار ندهيد؛‌ با آن كه مي دانيد برای خدا در آفريدن و روزی دادن همتايي وجود ندارد.

شگفت آن که کافر به لباسی که پوشيده، به کشاورزی که بذرش را پرورش داده، به کارگری که آن را بافته، به خيّاطی که آن را دوخته ايمان دارد؛ ولی به خدايی که همه چيز را با نظمی ميليون ها برابر نظم لباسش آفريده است، ايمان ندارد.

فِراش مفاهيم آرامش، آسایش، استراحت و در حدّ اعتدال بودن دارد.

چنان¬که امام سجّاد (ع) می فرمايد: خداوند زمين را مناسب طبع شما قرار داد و موافق جسم شما آن را گرم و سوزان نساخت تا از حرارتش بسوزيد و زياد سرد نيافريد تا منجمد شويد، آن را آن قدر معطّر و زننده قرار نداد تا بوى تند آن به مغز شما آسيب رساند و آن را بدبو نيافريد تا مايه هلاكت شما گردد. آن را همچون آب قرار نداد، كه در آن غرق شويد و نيز چنان سفت و محكم نيافريد تا نتوانيد در آن خانه و مسكن بسازيد و مردگان را در آن دفن كنيد. آرى خداوند اين گونه زمين را بستر استراحت شما قرار داد». (نورالثقلين)

و امام سجّاد (ع) فرموده: خداوند باران را از آسمان نازل مي كند، تا به قلّه ی كوه ها،‌ تپّه ها و گودال ها و خلاصه به تمام نقاط مرتفع و هموار برسد؛ و آن را دانه دانه و نرم و پي در پي و به صورت دانه هاي درشت و ريز قرار داد، تا كاملاً در زمين فرو رود؛ و آن را به صورت سيلابي نفرستاد، تا زمين ها و درختان و مزارع و ميوه هاي شما را خراب كند. (نورالثّقلين)

کلمه «سماء» در قرآن مجيد به معانی مختلفی آمده است، که قدر مشترک همه آن ها چيزی است که بر بالای سر قرارگرفته است و يکی از آن ها جوّ اطراف زمين با ضخامت چند صد کيلومتر است؛ و اگر اين سقف نبود، سنگ های آسمانی که در هر لحظه هزاران عدد آن ها به سوی زمين پرت می شوند، زندگی در روی زمين برای انسان، حيوان و نباتات کاملاً مختل می شد، ولی اين قشر فشرده چند صد کيلومتری جوّ چون سپری قوی تقريباً تمام آن ها را دفع می کنند يعنی با برخورد با آن می سوزند. تنها ممکن است بعضی از آن ها بر اثر بزرگی کاملاً نسوزند و مقداری از آن ها به اسم شهاب سنگ به زمين رسد، که آن ها هم به هيچ وجه نتوانسته اند زندگی در روی زمين را مختل کنند.

امام صادق (ع) ‏فرمود: اى مفضّل، در رنگ آسمان بينديش، كه خدا آن را اين چنين آبى آفريده، كه موافق ترين رنگ ها براى چشم انسان است و حتّىٰ نظر كردن به آن ديده را تقويت مى‏ كند». (توحيد مفضّل)

آري، هرکس با مختصر آگاهي مي داند، كه تنها خداست، كه هم آفريدگار همه موجودات ديگر است و هم اين همه نعمت ها را براي بقاي انسان آفريده است؛ بنابراين، بايد تنها او را پرستد، نه سنگ و چوب و خورشيد و ستارگان و انسان و...

قرار دادن شريک برای خدا منحصر به بت های سنگی و چوبی يا مسيح را يکی از خدايان سه گانه دانستن نيست، بلکه مؤثّر ذاتی دانستن هر کس و هر چيز غير از خدا شرک است. مانند اين که کسی به ديگری بگويد: اگر تو نبودی من هلاک بودم».

و نيز موحّد بودن به اين نيست، که انسان فقط يک چيز مثلاً خورشيد را بپرستد؛ بلکه به اين است که انسان نه چيزي را با خدا بپرستد و نه چيزي غير از خدا را.

از آنجا که خدا خالق هر چيزی است: (اَللهُ خالِقُ کُلِّ شَیءٍ)، اسباب متوسّط جز مجاری خلقت الاهی بودن نقشی ندارند و همه لشکريان خدا هستند: لِلّهِ جُنُودُ السَّماواتِ وَالاَرض»؛ پس خدا هيچ شريکی در خالقيّت و ربوبيّت ندارد؛ از اين رو فرموده: «فلاتَجعَلوا لِلّهِ اَنداداً».

بنا بر آيه: «فَاَينَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجهُ اللهِ» (بقره 2/195) سراسر عالم ـ اعمّ از مادّی و معنوی ـ وجه خداست و بنا بر آيه : «سَنُريهِم آياتِنا فی الآفاقِ وَ فی اَنفُسِهِم» تمام موجودات آيات خدايند؛ پس اين آيات تنها نقش آيه ای دارند و به تعبيری وجه الله اند و ما را به خدا می رسانند؛ چنان که در دعا هم داريم: «قَرِّب وَسيلَتی اِلَيکَ مِن بَينَ الوَسائلِ». (بحار95/ 66)

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات