بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى

معنای آیه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ نام پروردگار برتر و بلند مرتبه ات را [از هرچه رنگ شرک خفی و جلی دارد] منزّه و پاک بدار.

تفسیر

سوره اعلیٰ در «مكّه» نازل شده و 19 آيه دارد. در اين سوره كه مي توان گفت عصاره مكتب انبياست، به توحيدى كه لايق ساحت اقدس الاهی باشد و نيز به تنزيه ذات متعاليه ‏اش از اين كه نام مقدّسش با نامى ديگر ذكر شود، يا چيزى كه مستند اوست به غير او نسبت دهند، مثلا كسى ديگر را در خلقت و تدبير و رزق شريك او بدانند و نیز به عوامل سعادت و شقاوت مؤمنان و كافران اشاره مي كند و در پايان مي فرمايد: اين مطالب در صحف ابراهيم و موسيٰ هم آمده است.

پيامبر اكرم (ص) فرموده: هر كس سوره اعليٰ را بخواند، خداوند به عدد هر حرفي كه بر ابراهيم (ع) و موسيٰ (ع) و محمّد (ص) نازل كرده ده حسنه به او عطا ‏فرمايد. (مجمع)

و امام صادق (ع) فرموده: كسي كه سوره اعليٰ را در فرائض يا نوافل بخواند، روز قيامت به اوگفته ‏شود: از هر در بهشت ‏خواهي وارد شو. (مجمع)

در اين آيه به پيامبر اكرم (ص) مي‏ فرمايد: نام پروردگار بلند مرتبه‏ ات را منزّه دار. يعني هر وقت نام پروردگارت را مي بري، نام چيز ديگري چون بت ها به زبان نياور و اموري كه مختصّ خداست همچون خلقت، زنده كردن، ميراندن، روزي دادن‌ را به ديگري نسبت نده و نيز خدا را از هر چيزي چون ظلم، جهل، عجز، غفلت و غيره، كه لايق ساحت قدسش نيست، منزّه و مقدّس بدار.

تعبير به «اعليٰ» بيانگر اين حقيقت است، كه خدا از هر كس و هر چيز و از هر عُلُوّي كه تصوّر شود برتر است.

روايت شده، كه چون آيه : «فَسَبِّح بِاسمِ رَبِّكَ العَظيمِ» نازل شد، رسول خدا (ص) فرمود: آن را در ركوعتان قرار دهيد؛ و چون «سَبِّحِ اسمَ رَبِّكَ الاَعليٰ» نازل شد فرمود: آن را در سجودتان قرار دهيد. (مجمع)

تسبيحِ نام خدا، يعنى نه فقط براى خدا شريك قائل نشويم، بلكه نام ديگران را هم رديف نام خدا قرار ندهيم. چنان كه منافقين مى ‏گفتند: «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ايران»

اينجا مى‏ فرمايد: اسم خدا را منزّه بدان. در جاى ديگر ‏فرموده است: «لاتَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً» نام پيامبر را مثل نام‏هاى خودتان ساده نبريد». (سوره نور 63)

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات