وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنفُسَكُم بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَىٰ بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِندَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ

معنای آیه

و [یاد کنید] زمانی که موسی به قومش گفت: ای قوم من! قطعاً شما به سبب معبود گرفتن گوساله به خودتان ستم ورزیدید، پس به سوی آفریننده خود بازگردید، و [افرادی از] خودتان را [که گوساله را به پرستش گرفتند] بکشید که این [عمل] برای شما در پیشگاه آفریدگارتان بهتر است. پس خدا [به دنبال اجرا کردن دستورش] توبه شما را پذیرفت؛ زیرا او بسیار توبه پذیر و مهربان است.

تفسیر

از آنجا که بني اسرائيل بعد از مشاهده آن همه معجزات و بيّنات توحيدی گوساله پرست شدند؛ بعد از اين که در آيات قبل فرمود: «بنی اسرائيل از سر ظلم گوساله پرستيدند و آن گاه فرمود: «شما را بخشيديم»؛ ولی از آنجا که توبه از چنين کاري با گفتن استغفرالله و گريه ممکن نبود؛ بلکه بايد چنان توبه طاقت فرسائي باشد که ديگر هرگز جرأت انجام چنين گناهي نكنند؛ پس توبه شان چنين بود، كه چون ابتدا موحّد بوده و بعد کافر و مرتد شديد، بايد يکديگر را بکشند؛ لذا موسيٰ به قومش گفت: اي قوم من، شما با گوساله پرستي به خود ستم كرديد، پس با كشتن يكديگر به كيفر ارتداد، به سوي پروردگارتان توبه كنيد، اين كار نزد او برايتان بهتر است، تا از عذاب ابدی آخرت مصون بمانيد؛ وچون چنين کرديد، خدا توبه شما را پذيرفت، چون او توبه پذير و رحيم است.

در «درمنثور» آمده: على (ع) فرمود: بنى اسرائيل از موسىٰٰ (ع) پرسيدند: توبه ما چيست؟ فرمود: يكدگر را بكشيد؛ پس بنى اسرائيل كاردها برداشته، برادر برادرش و پدر فرزندش را كشت، تا هفتاد هزار نفر كشته شد؛ پس خداى تعالىٰ به موسىٰ وحى كرد: به ايشان بگو: دست از كشتار بردارند، كه خدا هم كشته ‏ها را آمرزيد، و هم از زنده ‏ها درگذشت.

و بنا بر روايت قمی موسيٰٰ (ع) به دستور خداوند به گوساله پرستان فرمود: نقاب زنيد و با شمشير همديگر را بكشيد. و چون از هفتاد هزار نفر، که به جان هم افتادند، ده هزار نفر کشته شد، وحي رسيد کشتار را تمام کنيد، که خدا توبه شما را پذيرفت. (تفسیر قمي)

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات

سئوال: مقصود از فاقتلوا انفسکم چیست؟