سوره شرح ( 1 )
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ
معنای آیه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ (ای رسول گرامی) آیا ما تو را (به نعمت حکمت و رسالت) شرح صدر (و بلندی همّت) عطا نکردیم؟
تفسیر
سوره انشراح در «مكّه» نازل شده و 8 آيه دارد. چنان كه گفتيم: معروف است اين سوره دنباله «ضحيٰ» است، محتوايش هم مطلب را تأييد مي كند، چون بعد از بيان سه موهبت در «الضّحيٰ» به پيامبر (ص)، در اين سوره به سه موهبت ديگر به آن حضرت اشاره دارد.
پيامبر اكرم (ص) فرموده: هر كه اين سوره را بخواند، پاداش كسي را دارد، كه مرا غمگين ديده و اندوه از قلبم زدوده است. (مجمع البيان)
بعد از ذکر به نام خداوند بخشنده مهربان، براي تسلّي و دلداري پيامبر اكرم (ص) با لطف و محبت مي فرمايد: «آيا به تو شرح صدر نداديم؟»
منظور از «شرح صدر» گسترش روح و فكر پيامبر(ص) به وسيله ی نور ايمان و وحي خداوندي است، به طوري كه از يك طرف، تحمّل حقايق و معارفي كه به آن حضرت القاء مي شود، داشته باشد؛ و ديگر آن كه آن همه اذيّت و آزارهاي مشركين و اهل كتاب و منافقين را تحمّل نمايد.
هنگامى كه خداوند حضرت موسىٰ (ص) را هم به رسالت برگزيد، اوّلين خواسته ی او سعه ی صدر بود، كه گفت: «رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي: پروردگارا، سعه صدر به من عطا كن». (طه 25)
پيامبر اکرم (ص) فرموده: از پروردگارم تقاضا كردم و دوست مى داشتم اين تقاضا را نمى كردم، عرض كردم: خداوندا، جريان باد در اختيار بعضی پيامبران قرار دادى و بعضى مردگان را زنده مى كردند، خداوند فرمود: آيا يتيم نبودى پناهت دادم؟ گفتم آرى، فرمود: آيا گمشده نبودى هدايتت كردم؟ عرض كردم: آرى، فرمود: آيا سينه تو را گشاده و پشتت را سبكبار نكردم؟ عرض كردم: آرى اى پروردگار». (مجمع)
اين نشان مى دهد، كه نعمت شرح صدر مافوق معجزات انبياست.
تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان
شبهات