بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ . الم

معنای آیه

به نام خداوند بخشنده مهربان . الف، لام، میم

تفسیر

2 ـ سوره بقره

سوره بقره با دارا بودن 28 (ص)آيه طولاني ترين و جامع ترين سوره ی قرآن است و همه ی آن در مدينه ولي در مناسبت هاي مختلف نازل شده است. اين سوره شامل اصول اعتقادي، تاريخي، عبادي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي، حقوق خدا بر بندگانش، دستور به فرق نگذاشتن بين پيامبران و بيان قسمتي از احكام،‌ چون تغيير قبله، آداب حجّ، ارث، روزه و... است و به مناسبت داستان بقره (گاو) بني اسرائيل در آن «بقره» ناميده شده است.

پيامبر اکرم (ص) از اين سوره به «سنام قرآن: قلّه رفيع قرآن» (مجمع) و «سيّد القرآن» (منهج) و «فسطاط القرآن: خيمه و سراپرده ی قرآن» (ابوالفتوح) تعبير فرموده است.

رسول خدا (ص) فرمود: برترين سوره ها بقره است. (نورالثّقلين)

گرچه سوره ی حمد نيز به عنوان برترين سوره معرّفی شده ؛ ولی برتری هر يک در جهتی است. مثلاً برتری سوره ی حمد از آن جهت است، که با وجود ايجاز مشتمل بر عصاره ی قرآن کريم است و برتری سوره ی بقره نيز از جهت جامعيّت آن است.

پيامبر اکرم (ص) فرموده: کسي که پنج آيه آغاز بقره و آية الکرسي و دو آيه بعد از آن و سه آيه آخر سوره بقره را بخواند، هرگز در جان و مالش ناخوش آيندي نبيند و شيطان به او نزديک نشود و قرآن را فراموش نكند. (کافي، باب فضيلت آيات، ح 5)‌

هرچند خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولى قطعاً آثار سازنده سوره تنها وقتی خواهد بود، كه مقدّمه ‏اى براى انديشه و سپس عمل باشد.

بقره يکي از 29 سوره ي قرآن كريم است، که با حروف مقطّعه آغاز شده است. حروف مقطّعه، كه از يك تا پنج حرفند يعني حروف الفبا، که با هم ترکيب نشده اند. قرآن تنها کتابي است، که بعضي از فصل هايش با حروف مقطّعه آغاز شده اند؛ حروف مقطّعه در 27 سوره مکّی و دو سوره مدنی (بقره وآل عمران) آمده؛ ولي در مورد تفسير آن ها نظرهاي مختلفي شده،‌ از جمله:‌

1ـ حروف مقطّعه اجزای اسم اعظم الاهی است و اگر به درستی ترکيب شود، اسم اعظم الاهی ظهور می کند، که با آن می توان در حهان هستی تصرّف کرد.

2 ـ همان طوري که خداوند به مظاهر مهمّ خلقت مثل خورشيد، ماه، ستارگان و... قسم ياد کرده، به اين حروف الفبا هم به خاطر اهمّیّتشان سوگند يادکرده است. چون کتب آسماني و اسماء و صفات خدا و نيز زبان هاي مختلف، همه از اين حروف الفبا درست شده اند.

3 ـ حروف مقطّعه رازی است ميان خداوند سبحان و پيامبر برگزيده اش (ص) و بعد از آن حضرت تنها ائمّه ی اهل بيت (ع) از رمز و راز آن ها با اطّلاع هستند. و در پاسخ اين که بعضی گفته اند: دستور تدبّر در قرآن شامل حروف مقطّعه هم می شود، گوييم: «ما مِن عامٍّ اِلّا وَ قَد خُصّ: هيچ عامی نيست مگر اين که تخصيص دارد».

4 ـ وقتي پيامبر اکرم (ص) قرآن مي خواند. رجاله ها سر و صدا مي كردند، تا صداي آن حضرت به گوش مردم نرسد؛ لذا اين حروف چون به نظرشان عجيب بود، آن ها را ساكت مي كرد و در نتيجه صداي قرآن خواندن پيامبر (ص) به گوش مردم مي رسيد. (تفسيرگازر)

5 ـ دانشمندان با کامپيوتر محاسبه کرده اند، در هر سوره اي که اين حروف در ابتداي آن ها هست، آن سوره از آن حرف يا حروف نسبت به حروف ديگر بيشتر دارد. مثلاً در اين سوره بقره حروف «الف و لام و ميم» از همه بيشتر است، در سوره «ص» حرف صاد از همه بيشتر است و در سوره «ق» حرف قاف از همه بيشتر است. و اين خود يک معجزه است؛ زيرا بشر عادّی هرگز نمی تواند چنین سخن بگويد.

(ص)ـ اين حروف جزء آيات متشابه قرآن کريم است؛ و متشابه کلمه يا آيه ای است، که ظاهرش مبهم و نيازمند توضيح است و بايد به وسيله آيه های محکم يا کسانی که با حقايق قرآن آشنا هستند، مخصوصاً معصومين( روشن شود.

6 ـ امام سجّاد (ع) فرموده: خداي تعاليٰ مي فرمايد: «الم ذالِكَ الكِتابُ. يعني اين كتابي كه بر تو نازل كرديم، از همين حروف تهجّي است كه با آن سخن مي گوييد؛ پس اگر مي پنداريد، كه از جانب خدا نيست، مثل آن را بياوريد.» (تفسير برهان)

ممکن است همه يا اکثر اين تفاسير درست باشند؛‌ چون با هم تناقض ندارند.

حروف مقطّعه چهارده حرفند که در اين جمله جمع اند: «صِراطُ عَلیٌّ حَقٌّ نُمسِکُهُ.»

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات