الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

معنای آیه

خدایی که بخشنده و مهربان است

تفسیر

برای دو واژه «الرّحمن» و «الرّحيم» نيز مانند واژه «الله» نمی توا ن معادلی در فارسی يافت؛ اگر چه واژه رحمان را به بخشنده که ترجمه «جواد» است و واژه «رحيم» را به مهربان که ترجمه رئوف است معنا کرده اند.

بعد از «الحمد لله» چهار صفت براي الله آمده: رَبِّ العالَمينَ، اَلرَّحمنِ، اَلرَّحِيمِ، مالِکِ يَومِ الدّينِ؛ از اين رو، آيه : «اَلرَّحمنِ ٱلرَّحيمِ» تکراري يا براي تأکيد نيست؛ زيرا آمدن آن با «بِسمِ اللهِ» براي يادآوري رحمت خدا در شروع هر کاري است و در اينجا براي بيان علّت حمد است.

رحمان يعنی کسی که بخشنده کمالات به همه موجودات بر اساس حکمت و ظرفيّت آن موجودات است؛ از اين رو، جامع ترين ترجمه رحمان را می توان «هستی بخش» دانست.

در دعای مأثور هم آمده است: «اَللّهُمَّ اِن لَم اَکُن اَهلاً اَن اَبلُغَ رَحمَتَکَ فَرَحمَتُکَ اَهلٌ اَن تَبلُغَنی وَ تَسَعَنی لِاَنَّها وَسِعَت کُلَّ شیءٍ: خدايا، اگر من لايق آن نيستم، که رحمتت به من برسد، رحمت و لطف تو لايق است که به من رسد و مرا فرا گيرد؛ زيرا رحمت تو همه چيز عالم را فراگرفته است.» (مفاتيح الجنان، تعقيبات مشترکه نماز)

نكته‏ قابل توجّه اين كه در نمازهای روزانه ما حدّ اقل 30 بار رحمان و رحيم تكرار مى‏ شوند: (دو مرتبه در سوره حمد و يك مرتبه در سوره‏ای که بعد از آن مى‏ خوانيم) و به اين ترتيب 60 مرتبه خدا را به صفت رحمتش می ستائيم و اين هم به ما انسان ها می آموزد، که خود را به اين اخلاق الاهی متخلّق كنيم و با ديگران همچون جبّاران عمل نکنيم.

تفسیر گوهر - تالیف دکتر رحمت الله قاضیان

شبهات